Այսօր քո ծննդյան օրն է, իմ սիրելի Հայ, իմ ազգային պարծանք Հովհաննես Թումանյան: Ոչ ոք քեզ այնպես չի գնահատել, ինչպես գնահատել ես դու /ներիր, որ քեզ հետ դու-ով եմ խոսում, այդ նաև նրանից է, որ ես քո մի պտղունց մասն եմ ինձ զգում/:
1916 թվական: Վաղարշապատ: Մայր Աթոռի բակ: Գաղթականներ: Սոված, հիվանդ,
կմախքացած հայրենակիցներ: Եվ սկսվում է անձրև, որ շուտով վերածվում է
տեղատարափի: Մարդիկ պատսպարվում են ով որտեղ կարողանում է, բայց ավելի
շատերը մնում են անձրևի տակ: Հովհաննես Թումանյանը թրջվող գաղթականների առաջ բացում է նոր Վեհարանի դռները, որ մինչ այդ փակ էին:
Վեհափառը՝ Գևորգ Ե-ն երեկոյան իր մոտ է հրավիրում բանաստեղծին,
հանդիմանում կատարվածի համար և պահանջում, որ նա այլևս նույն կերպ չվարվի:
Բանաստեղծը հակադարձում է Վեհափառին և ասում, որ նույնպիսի պահի ինքը նույն
կերպ կվարվի: Զայրացած կաթողիկոսն ասում է. ՛՛Քեզ հետ խոսում է
Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը՛՛: Եվ հնչում է Հովհաննես Թումանյանի հայտնի
պատասխանը. ՛՛Քեզ հետ խոսում է Ամենայն Հայոց բանաստեղծը՛՛:
Վահե ջան Դու գլխիվայր, պարզունակ եղանակով
օգտագործել ես իմ ''Ապարանի հերոսամարտը'' գրքույկի նյութը: Մինչ իմ
գրքույկը բեր մեկ այլ հեղինակի գրվածք, որտեղ ինչ-որ համազոր տեքստի
կհանդիպես: Այն ''միտումնավոր'' սխալներն էլ, որ արել եմ` ուղղակի կրկնել
ես /ասեմ, որ դրանք հեղինակային ականներ են/: Եվ ամենակարևորը` Ապարանի
ճակատում մայիսի 17-ից գործել է ռազմական դրության վիճակը, տարածաշրջանը
պատրաստվել է ինքնապաշտպանության Արամ Մանուկյանի հեռատես հորդոր-հրամանով,
իսկ Դրաստամատ Կանայանը Ապարանի նոր ձևավորված ճակատի հրամանատար է
նշանակվել մայիսի 23-ի երեկոյան և Ապարան է հասել մայիսի 24-ի լուսաբացին,
իսկ մինչ այդ Ապարանցիները պահել են մոտ 10 կիլոմետրանոց ռազմաճակատը
ինքնուրույնաբար` ունենալով այդ երկու օրերի համար մի-միայն տեղի գյուղերից
հավաքագրած շուրջ 4000 հազար աշխարհազորային: Դու շատ փառահեղ գործ ես
անում և բնավ պետք չէ ամեն ինչ խառնել իրար: Նման դեպքերում ստացվում է
հենց այսպես, ինչպես հիմա նկարագրեցի: Եվ եթե դրածդ նկարին էլ նայում ես`
աջ կողմի նախավերջին մարդը ես եմ և այս տեքստն էլ երևի հարյուրերորդ անգամ
կարդացել եմ այդ ժամանակ, իսկ այդ թեմայով առաջին ու մեծ հոդվածը տպագրել
եմ 1987 թ-ին ''Ավանգարդ'' թերթում: Եվ մի խորհուրդ. երբեք այլևս չգրես
Բաշ-Ապարան /դրանով չես կորցնի ուրիշի գրածի հետքը, իսկ առավելաբար չես
օտարացնի մի քանի հազար տարեկան չքնաղ բառը` Ապարանք-Ապարանը/:
Տիգրան ՊետրոսՅանց
ՀԳ. Ներող եղիր, որ իմ երեկվա գրածին ի ցույց այսօր դրել էիր հեղինակածդ
նյութը ու ես նման կերպ արձագանքեցի: Սա իմ երկրի պատմությունն է ու պետք
չէ անտեսել ինձ որպես այդ երկրի մասին գրող հեղինակի:
Հայ ժողովրդի պատմության ամենաբախտորոշ ու ամենափառահեղ
իրադարձություններից է Բաշ-Ապարանի ճակատամարտը: Առհասարակ 1918 թվականի
մայիսյան հերոսամարտերից որևէ մեկին նախապատվություն տալը սխալ է, քանզի
թե՛ Սարդարապատում, թե՛ Բաշ-Ապարանում և Ղարաքիլիսայում հայկական զինուժի
պարտության դեպքում կասկածի տակ կլիներ արևելահայության, մասնավորապես`
Արարատյան դաշտավայրի և Լոռի-Թիֆլիս առանցքում բնակվող հայության ֆիզիկական
գոյությունը:
Հարգելի [Operativ.am | Օպերատիվ լրատվական]-ի պատասխանատուներ նման
վերնագրով նյութը տեղադրելուց առաջ փորձ արել եք պարզելու արդյոք վերնագիրը
ու դրա տակ դրված նյութը համապատասխանում
են իրականությանը: Ձեր տեղադրած նյութը բառացիորեն վերցված է Տիգրան
ՊետրոսՅանցի և Հայկ Խաչատրյանի ՛՛Հայկազունք՛՛ գրքից /Ե., 2002 թ.,
՛՛Ամարաս՛՛ հրատարակչություն, էջ 346-347/ և Տիգրան Հայազնի /Տիգրան
ՊետրոսՅանց/ և Հրաչյա Պետրոսյանցի ՛՛200 հայ զորավարներ՛՛ գրքից /Ե., 2011
թ., էջ 14-15/: Դուք երկու հրատարակությունների ՛՛Հիան՛՛ հոդվածը
տեղադրելով՝ խախտել եք հեղինակային իրավունքի մասին օրենքը և չբավարարվելով
դրանով /գուցե միտումնավոր կամ գուցե ոչ միտումնավոր/ ձեր անգիտությունը
վերնագրել եք ,,Մոռացված հայ զորավարներ՛՛: Բարի եղեք ձեր
ապատեղեկատվությունը ճշտել: Տիգրան ՊետրոսՅանց
Մոռացված Հայ զորավարներ: Հիան (Հիանալի) Հայկազունի
08.Հուլիս.2013 - 22:33
Հիան
(Հիանալի) Հայկազունին (կենսագրական տեղեկություններ չկան) մ.թ.ա. 18-րդ
դարի վերջին քառորդին ստեղծել է արագաշարժ ու հզոր բանակ, որը զինված էր
երկաթե սրերով, զրահավորված էր երկաթե զրահներով, ապահովված էր երկանիվ
մարտակառքերով, որոնց լծված էին ձիեր: Հայկական լեռնաշխարհից շարժվել է
դեպի հարավ, անցել է Մերձավոր Արևելքի երկրները և մ.թ.ա. 1710 թ-ին դուրս է
եկել Սինա թերակղզու եզրը: Եգիպտական փարավոնի բանակը փորձել է կանգնեցնել
Հիանի առաջխաղացումը: Ճակատամարտն ավարտվել է եգիպտական բանակի ջախջախիչ
պարտությամբ, հայկական թուրը կիսել է եգիպտական փարավոնի բրոնզե սաղավարտն
ու գլուխը: Եգիպտական Միջին թագավորության այդ վերջին փարավոնի մումիան,
կիսված գլխով ցուցադրվում է Կահիրեի հնեաբանական թանգարանում: Հիան
Հայկազունին նվաճել է Եգիպտոսը և իրեն հռչակել է Եգիպտոսի փարավոն՝ դնելով
Եգիպտոսի տիրակալների Հայկազյան-հիքսոսյան արքայատան հիմքը: Այս
արքայատունը Եգիպտոսում տիրել է 130 տարի՝ մինչև մ.թ.ա. 1580թ-ը:
Հայկական-հիքսոսյաններն են ստեղծել հիերոգլիֆ այբուբենը, որ փյունիկացիների
միջոցով դարձել է աշխարհի գրեթե բոլոր այբուբենների հիմքը: Նրանք են
կատարելագործել եգիպտական օրացույցը և թափառողի փոխարեն ստեղծել անշարժ
տարեցույց: Հայկազյան-հիքսոսյաններն են եգիպտացիներին սովրեցրել երկաթ
ձուլելու արվեստ: Իսկ այդ ամենն արդեն Հայրենիք-Հայաստանում վաղուց հայտնի
էր: Եգիպտոսի դամբարաններից մեկում գտնվել է Հիան փարավոնի մոխրագույն
ավազաքարից պատրաստված դիմաքանդակը: Քանդակը «արմենոիդ» տիպի եզակի
օրինակ է: Թագավորն արծվաքիթ է, թեթևակի ուռուցիկ աչքերի բացվածքով,
հոնքերը հաստ աղեղներով, սեղմված բարակ շուրթերով, կամային կզակով,
մկանուտ՝ մի փոքր երկարավուն դեմքով: Ուշագրավ է Հիան փարավոնի սաղավարտը:
Այն դեպի վերնամաս նեղանում է, իսկ ճակատի մասում կերտված է ուժ և
արիություն խորհրդանշող նետածայր, որպիսի խորհրդանիշ առկա է Արարատյան
թագավորների սաղավարտներին: Հիան փարավոնի դիմաքանդակը պահվում է Լուվրում
(Փարիզ):
