Սպառազինությունների մեծաթիվ ձեռքբերումներ կատարում է բացառապես Ադրբեջանը, ինչ կարելի է ասել, ուղղակի վախի հետևանք է: Ադրբեջանը առ այսօր չի կարողանում թոթափել մոտ 18 տարի առաջ կրած պարտության հետևանքները. Այնպես որ, ես այս գործընթացը կանվանեի ոչ թե «սպառազինությունների մրցավազք», այլ վախեցած Ադրբեջանի անիմաստ գնումներ: 

Panorama.am-ը անցնող «քաղաքական տարվա» կարևորագույն իրադարձությունների փնտրտուք է սկսել: 2011-ն այս անգամ ամփոփում է ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցը:

-Պարոն Պետրոսյանց, տարվա ընթացքում անընդհատ խոսվում էր տարածաշրջանում սկիզբ առած սպառազինությունների մրցավազքի մասին: Արդյո՞ք Ադրբեջանի կողմից ձեռք բերվող սպառազինությունն ու ռազմականտեխնիկան լուրջ պատերազմի սպառնալիք են ստեղծել:
-Վերջերս բավական լայն տարածում է գտել «սպառազինությունների մրցավազք» արտահայտությունը: Դա վերաբերվում է մեր հակառակորդ Ադրբեջանի զինված ուժերի և Հայաստանի զինված ուժերի կողմից վերջին տարվա(ների) ընթացքում սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի նոր, առավել արդիական մոդելների ձեռքբերմանը: Իմ խորին համոզմամբ, սակայն «սպառազինության մրցավազք» արտահայտությունն ուղղակի չափազանցություն է: Սկսենք նրանից, որ ադրբեջանական կողմից ձեռք բերած տեխնիկան և սպառազինությունը իրենց արդյունավետությամբ և մոդիֆիկացիաներով իրականում չեն համապատասխանում այն մեծ աղմուկին, որը բարձրաձայնում են իրենք` ադրբեջանցիները, իրենց զինված ուժերի բյուջեի մասին խոսելիս: Օրինակ` այնքան մեծ աղմուկ հանած և նույնիսկ մեր հասարակության մեջ լուրջ քննարկումներ առաջացրած մի փաստի շուրջ: Ադրբեջանը Ռուսաստանի Դաշնությունից գնել է հակաօդային պաշտպանության Ս-300 հրթիռային համալիրներ: Հասկանալի է, որ այս համալիրների համար հսկայական գումարներ են վճարվել, սակայն, ռազմավարական տեսանկյունից նմանատիպ միջոցների ձեռք բերումը Ադրբեջանի զինված ուժերի մարտական պոտենցիալի մեծացման վրա ոչ մի ազեցություն չեն թողնում: Մյուս կողմից, իրենց բնույթով պաշտպանողական զինատեսակներ հանդիսացող միջոցների ձեռք բերումը կարելի է դիտել նաև այլ հարթության վրա, որի մասին կխոսենք փոքր ինչ ուշ: 

-2011 թվականին ի՞նչ սպառազինություն է ձեռք բերել Ադրբեջանը:
-Ադրբեջանական կողմը գնել է տանկեր, զրահափոխադրիչներ, հետևակի մարտական մեքենաներ, հրետանային միջոցներ և ռեակտիվ հրետանային միջոցներ: Սրանցից, քիչ թե շատ, մարտական պոտենցիալի բարձրացման վրա ազդում են հիմնականում հրետանային և ռեակտիվ հրետանային միջոցները: Տանկերը, ԶՓ-ները և ՀՄՄ-ները չեն կարող էական ազդեցություն ունենալ զինված ուժերի մարտական պոտենցիալի վրա առաջին հերթին հաշվի առնելով առաջիկա հնարավոր մարտական գործողությունների թատերաբեմը, որտեղ հաշված ուղղությունների վրա միայն հակառակորդը կարող է օգտագործել զրահապատ միջոցները իրենց ամբողջ արդյունավետությամբ: Այսինքն` այս միջոցները որոշակի ուղղությունների վրա ընդամենը կարող են մարտավարական առավելություն տալ Ադրբեջանին, սակայն ռազմավարական առումով դրանց քանակը էական ազդեցություն չի կարող թողել պատերազմի արդյունքի վրա: Ադրբեջանի հարձակողական միջոցները ուսումնասիրելով կարելի է ասել, որ հակառակորդը չունի այնքան քանակությամբ ռեակտիվ հրետանի, որը ի վիճակի կլինի էական, բեկումնային դեր ունենալ պատերազմի ընթացքում: Միանշանակորեն կարելի է ասել, որ հայկական կողմը ևս ձեռք բերեց վերոհիշյալ ռեակտիվ հրետանային միջոցներ, որոնցից «ՏՈՉԿԱ ՈՒ» հրթիռա-հրտանային համալիրները ցուցադրվեցին սեպտեմբերի 21 զորահանդեսի ժամանակ: Սակայն այն անվանել տարածաշրջանում «սպառազինությունների մրցավազք» անհիմն կլինի, քանի որ հայկական կողմը իր հրթիռահրետանային արսենալը թարմացրել է միայն երկու տեսակի նոր միջոցների ձեռք բերմամբ: Մնացած բոլոր ռակտիվ հրետանային միջոցները, ներառյալ նաև «ՍԿԱԴ» տիպի օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային կայանները, Հայաստանի զինված ուժերում կային շատ ավելի վաղուց: Փաստորեն, կարելի է միանշանակ պնդել, որ Հայաստանը, որպես հակամարտության կողմ ամենևին չի ձգտում անընդհատ նոր գնումներ կատարելուն, այլ ավելի շատ ուշադրություն է դարձնում առկա միջոցների արդիականացմանը: 

-Որպես փորձագետ, ի՞նչ եք կարծում, ինչո՞ւ է Ադրբեջանն այդքան մեծացնում ռազմական ծախսերը:
-Սպառազինությունների մեծաթիվ ձեռքբերումներ կատարում է բացառապես Ադրբեջանը, ինչ կարելի է ասել, ուղղակի վախի հետևանք է: Ադրբեջանը առ այսօր չի կարողանում թոթափել մոտ 18 տարի առաջ կրած պարտության հետևանքները. և վախը, որ կարող է նման բան կրկնվել ստիպում է նրան գնել ավելի ու ավելի շատ ռազմական տեխնիկա և սպառազինություն: Այնպես որ, ես այս գործընթացը կանվանեի ոչ թե «սպառազինությունների մրցավազք», այլ վախեցած Ադրբեջանի անիմաստ գնումներ: 
Քիչ հետ գնալով նշեմ, որ հենց նույն վախի հանգամանքն է, որ ստիպեց ադրբեջանական կողմին գնել Ս-300 հակաօդային հրթիռային համալիրները: Այսինքն, ադրբեջանական կողմը ելնելով միայն իրեն հասկանալի ինչ-ինչ պատճառներից կատարում է մեծամասշտաբ գնումներ ինքն իրեն հանգստացնելու համար, ինքն իր մեջ վախը փարատելու համար:
Ի վերջո հարկ եմ համարում նաև նշել, որ ռազմական ոլորտի բոլոր մասնագետները փաստում են, որ տեխնիկան և սպառազինությունը ընդամենը գործի կեսն են: Որպեսզի դրանք հաջողություններ բերեն մարտադաշտում շատ մեծ դեր է խաղում դրանք օգտագործող մասնագետի պատրաստվածության աստիճանը: Իսկ ինչ չափով են պատրաստված մարտի ընթացքում կիրառելու ռազմական տեխնիան և սպառազինությունը ադրբեջանցի զինծառայողները, նորից կարելի է կապել Ս-300 հթրռային համալիրների հետ: Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ հայկական ռազմաօդային ուժերը իրենց քանակական առումով էականորեն զիջում են մեր հակառակորդին, սակայն մեր օդաչուների մասնագիտական պատրաստվածության աստիճանը նրանց ստիպում է լրջորեն մտահոգվել իրենց հակաօդային պաշտպանութայն մասին և արդյունքում Ադրբեջանը Ռուսաստանից գնում է Ս-300 համալիրները: Նմանատիպ օրինակներ կարելի է բերել նաև այլ ոլորտներից: Եվ դրանք բոլորը գալիս են ապացուցելու, որ ադրբեջանական կողմը ունի մարդկային գործոնի լուրջ խնդիրներ, ու փորձում է այդ խնդիրները լուծել նոր տեսակի ռազմական տեխնիկա և սպառազինություն ձեռք բերելով:

-Ինչո՞վ կառանձնացնեիք անցնող 2011 թվականը:
-Անցած 2011 թվականը իր բովանդակային բնույթով կարելի է առանձնացնել հայկական բանակի 20-ամյա պատմության մեջ, որպես առաջընթացի, բարեփոխումների և իհարկե հզորացման տարի: Միանշանակ կարելի է պնդել, որ մնացած տարիների ընթացքում չի արվել այնքան մեծ և, ինչը որ շատ ավելի կարևոր է, բոլորի կողմից տեսանելի փոփոխություններ: Միգուցե լայն հասարակությունը չի զգում այդ փոփոխությունները, կամ չի ուզում զգալ: Սա արդեն բոլորովին այլ հարց է: Այստեղ շարքային քաղաքացին, որը մտահոգված է հայկական բանակում տիրող իրավիճակով և բարքերով, ուղղակի չի կարող տեսնել այդ փոփոխություններ և բարեփոխումների ողջ ծավալը: Բանակում կատարվող բարեփոխումները առյուծի բաժինը լինելով զուտ ծառայողական խնդիրների լուծմանն ուղղված լայնամասշտաբ աշխատանքներ պարզապես չեն կարող տեսանելի լինել լայն հասարակության համար: Սակայն, կա մի գործոն, որը ապացուցում է բանակում ընթացող բարեփոխումները: Դա առաջին հերթին, այն թափանցիկ և օբյեկտիվ տեղեկատվությունն է, որ ներկայացվում է հասարակության բոլոր խավերին: Ուղղակի փորձեք ինքներդ հիշել, թե մի քանի տարի առաջ ինչ չափի տեղեկատվության էինք տիրապետում մենք բանակում կատարվող իրադարձությունների մասին: Կարելի է ասել նվազագույնի: Իսկ այսօր բանակային առօրյան լայնորեն լուսաբանվում է բոլոր տեսակի լրատվական միոցների կողմից, սկսած տպագիր և էլեկտրոնային մամուլից, վերջացնելով հեռուստատեսային լրատվամիջոցներով: Եվ հարկ է նշել, որ շատ դեպքերում ՊՆ լրատվական մարմինները առաջինն իրենք են տալիս տեղեկություններ բանակում կատարված որոշ դեպքերի և պատահարների մասին: Սա ուղղակի ապացույցն է այն բանի, որ ներկայիս բանակային հրամանատարությունն այսօր բոլորովին այլ մոտեցում է ցուցաբերում հասարակության տեղեկացվածության հարցին, քան մի քանի տարի առաջ: Միգուց կրկնվում եմ, սակայն, ստիպված եմ նորից շեշտելու, որ սա այն լակմուսի թուղթն է, որով հասարակությունը պիտի ընկալի բարեփոխումների ընթացքը, քանի որ մնացած բոլոր հարցերը ուղղակիորեն կապված լինելով ծառայողական խնդիրների հետ, պարզապես դուրս են մնում հասարակության ուշադրության կենտրոնից: 

-Պարոն Պետրոսյանց, Զինված ուժերի, հատկապես որ ուղղություններում են բարեփոխումներ իրականացվում:
-Բարեփոխումները այսօր բանակում ընդգրկում են բոլոր ոլորտները, սակայն, կարելի է ասել, որ առաջնային տեղ են մղված ռազմակրթական համակարգի բարեփոխումները, պրոֆեսիոնալ սերժանտական համակարգի ձևավորումը, կադրային քաղաքականությունը և այլն: Եվ կարելի է հստակորեն ընդգծել, որ ՀՀ ՊՆ-ն համագործակցելով և՛ ՀԱՊԿ և՛ ՆԱՏՕ անդամ երկրների հետ, բավականին վստահությամբ ընթանում է հստակ նախագծված ուղիով, ամենևին «կախվածության» մեջ չլինելով ոչ Ռուսաստանից և ոչ էլ ՆԱՏՕ-ից:

«Բանակում առկա խնդիրներն արդյունք են հասարակության ներսում նկատվող փոփոխություններին, հասարակարգային փոփոխություն է տեղի ունեցել, ինչը չի կարող իր ազդեցությունը չթողնել նաև բանակում տեղի ունեցող պրոցեսների վրա»,- անդրադառնալով բանակում առկա խնդիրներին՝ Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցը:

«Նայեք, բոլորս էլ առիթ ունեցել ենք մասնակցելու «բանակի քեֆերի», ուշադրություն դարձրել ե՞ք, թե ինչ խորհուրդներ են տալիս ապագա զինծառայողին հարազատներն ու ավագ ընկերները. կգնաս սրան սենց կանես, նրանց նենց: Դա է՞ մեր խորհուրդը զինծառայողին»,- հարց հնչեցրեց Հ. Պետրոսյանցը:

Նրա խոսքերով, բանակում առկա բացերը հետևանք են նաև դեռևս խորհրդային բանակում եղած խնդրահարույց բարքերից, սակայն դա չի նշանակում, թե կարելի է ամեն ինչ քանդել ու միանգամից նորը ստեղծել:

«Մեկ բան պետք է հասկանանք. մենք չենք կարող Վրաստանի նման վերցնել ու ամեն ինչ բանակում «շուռ տալ», քանի որ հասկանալի պատճառներով կոնֆլիկտի մեջ ենք Ադրբեջանի հետ: Ինչ էլ տեղի ունենա, այն պետք է կատարվի նրբորեն, որպեսզի ոչ մի ձևով, թեկուզ կարճատև ժամանակահատվածում, այն բանակի մարտունակության վրա որևէ ազդեցություն չունենա»,- ասաց Հ. Պետրոսյանցը:

Նրա խոսքերով, զինծառայողները ադապտացվելու հետ կապված խնդիրներ են ունենում, ինչի հետ կապված սպայական կազմը մեծ աշխատանքներ պետք է իրականացնի ու իրականացանում է:

Պատասխանելով Panorama.am-ի այն հարցին, թե արդյոք այդ տեսանկյունից սպաներն իրենց առջև դրված խնդիրները չեն իրականացնում, փորձագետը նշեց. «Խնդիրներ միշտ էլ կան, սակայն փողոցից բանակ տեղափոխված խնդիրների 80-90%-ը հարթվում է, և միայն մնացածների դեպքում է այն վերածվում է արտակարգ պատահարներին»:

Հարցին, թե այդ դեպքում, արդյո՞ք, այսօր, բանակում նկատելի են մեխանիզմներ, որով փորձ է արվում լուծել մնացած 10-20%-ի հարցը, բանախոսը նշեց, թե իդեալական բանակի մոդել չկա, սակայն հնարավոր է բանակում առկա միջադեպերը նվազագույնի հասցնել:

«Գիտեք, անհնար է ողջ օրը, սպայական կազմն անձնակազմին 100%-ոց հսկողության տակ պահի, դա ուղղակի ֆիզիկապես անհնար է»,- հավելեց նա: