Մեր թվարկությունից առաջ 9-րդ դարի այս
բրոնզե թիթեղը իր վրա կրում է Հայոց Արարատյան արքայատան հզորագույն
տիրակալների պատկերները: Այստեղ են արքա Իշպուինին, թագուհին, արքայազն
Մենուան և անգամ նրա դաստիարակ քուրմը: Մեր դիվաններում
արքայական այսպիսի ընտանեկան պատկեր մեկ էլ ունի Կիլիկիայի Լևոն Գ արքան և
Կարսի Գագիկ Բագրատունի թագավորը /մեր թվարկության 13-րդ դար/: Նայեք
արքայի, թագուհու, արքայազնի հագուստների պատկերագրությանը: Դրանցում ամեն
ինչ արևելյան է, արևմտյան որևէ հետք իսպառ բացակայում է: Արքայի թագն էլ մի
քանի դար հետո ավելի սուր ծայրահատվածներ կստանա և կբազմի նրանց
իրավահաջորդ Երվանդունի-Արտաշեսյան արքաների գլխին: Արարատյան արքայատան
այս երկու հզորագույն այրերը՝ արքա Իշպուինին և գահակից ու ապա՝ արքա
Մենուան դեպի արևելք-արևմուտք-հարավ-հյուսիս իրականացրած ռազմարշավներով
ամբողջացրել են ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԷԹՆՈՍՈՎ բնակեցված տարածքների միավորումը մի
պետության մեջ և հզորագույն թագավորություն են ստեղծել Մերձավոր Արևելքում:
Նրանցից առաջ 100-ի հասնող հայկական ՆԱԻՐԻՆԵՐ, ՄԻՏԱՆԻՆԵՐ, ԲԻԱՅՆԱՆԵՐ,
ԱՐՐԱՏԱՆԵՐ գործում էին առանձին-առանձին և միավորվում էին միայն արտաքին
հարձակումների ժամանակ: Այդ նրանք՝ այս պատկերի երկու այրերը ստեղծեցին
ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՀԱՅՈՑ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ: Գլուխ խոնհարենք նրանց առաջ,
ոգեկոչենք նրանց, հզորանանք նրանց ներկայությամբ, ապավինենք մեր
ԴԻՄԱԴՐՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆԸ և հասնենք նոր ՀԱՂԹԱՆԱԿՆԵՐԻ:
