Վ Ա Չ ՈՒ Տ Յ Ա Ն Ն Ե Ր
13-րդ դարի
սկզբներին Զաքարե և Իվանե Զաքարյան եղբայրների ազատագրական արշավանքների
ընթացքում ստեղծված Զաքարյան Հայաստանի անկախ պետականության հենասյուներից
մեկը, Այրարատյան կողմնակալության կառավարիչ-զորավարական տոհմերից
էր իշխանաց-իշխան ՎԱՉՈՒՏՅԱՆՆԵՐԻ նորաստեղծ ընտանիքը, որի անդամներին
վիճարկված էր շուրջ մեկուկես հարյուրամյակ իշխել պատմական Նիգ -Արագածոտնի
(ներկայումս՝ Ապարանի և Աշտարակի տարածաշրջանների հողերին):
Վաչե Ա-ն և
Մամախաթունը, ինչպես նաև նրանց հաջորդները՝ Քուրդ Ա-ն և Խորիշահը, Վաչե
Բ-ն, Հասանը, Դավիթը, Քուրդ Բ-ն և Խուանդ Խաթունը, Թեոյդոսը Նիգ-Արագածոտնի
իրենց իշխանատիրույթում իշխեցին մինչև 1350-ական թվականները: Նրանց կողմից
կառուցվեցին Անբերդի նոր դղյակը, բերդաքաղաքի նոր բուրգավոր պարիսպները,
Կարբիի բերդը, Վարդենիսի (Ապարան) դղյակը և բերդը, Աստվածընկալի բերդը,
Հովհաննավանքի, Սաղմոսավանքի, Տեղերի, Ուշիի, Աստվածընկալի, Եղիպատրուշի
վանական համալիրները, Կարբիի հաղթակամար զանգակատունը, Արայիի, Ճանճիկի
իջևանատները, Աշտարակի կամուրջը (այժմ այդ կամուրջի ձախակողմյան խելը
պահպանվում է 1664 թվականին կառուցված կամրջից մի քանի քայլ հեռվում): Վաչե
Ա-ն կառուցել է Սանահինի մեծ գավիթը, Մակարավանքի գավիթը: Նա և
Մամախաթունը նպաստավորել են նաև Հոռոմոսի գրատան կառուցումը: Վաչե Ա-ն
նորոգել է Կեչառիսի Սուրբ Նշան եկեղեցին: Ամուսիններով բազմաթիվ նվերներ են
ընծայել Հաղպատի և Սանահինի վանական համալիրներին: Քուրդ Ա-ն պատրաստել է
տվել Սևանի եկեղեցու փայտե դուռը:
Վաչուտյանների տոհմի պատմությանն էր
նվիրված 1979 թ-ին շարադրված իմ թեկնածուական ատենախոսությունը, որը չեմ
ներկայացրել պաշտպանության սկզբունքորեն այլ լեզվով /ռուսերեն/
չթարգմանելու պատճառով: Այդ թեմայով ժամանակի գիտական մամուլում տպագրել եմ
30-ից ավելի գիտական հոդված, իսկ 2001 թ-ին հրատարակել 364 էջանոց
մենագրություն:
Նկարաշարում ներկայացված են այս տոհմի ներկայացուցիչների կողմից կառուցված շինությունները և նրանց զինանշանը:
Տիգրան ՊետրոսՅանց
|
