Աբովյանի տարածաշրջանի Առինջ գյուղի մոտ պահպանվել են բերդի մնացորդներ:
Բերդապարսպի ստորին շարքերը մասամբ շարված են անտաշ, իսկ վերին շարքերը և մուտքի հատվածը՝ կոփածո սրբատաշ քարերով:
Բերդի ներսում կան տների և եկեղեցու ավերակներ: Բերդի տարածքում
պահպանվել են նաև միևնույն՝ 1501 թվականի պատրաստված երկու զինանշան: Բերդի մուտքի զինանշանը: Այն փորագրված է մուտքի բարավորի
երեսին: Միակտոր քանի ներքևի հատվածը գոգավոր մշակում ունի: Ներքին մասում
կոր է գծվել, որով ստեղծվել է կիսաշրջան կամ կիսագնդի պատկեր: Կիսագնդի
վերևում պատկերված են վիշապներ, որոնց գլուխները քարի կենտրոնական
հատվածում են: Բացված երախները համաչափորեն հպված են իրար, յուրաքանչյուրի
բերանում երևում են չորսական իրար սեղմված ատամներ (երկուսը՝ վերևում,
երկուսը՝ ներքևում), որոնց արանքում տեսանելի է լեզուն: Կլորավուն
գլուխների կենտրոնական մասում տեղադրված են նշաձև աչքերը, գլխի վրա
պատկերված են երկու փոքրիկ կոտոշներ, որոնք թագի տպավորություն են
ստեղծում: Գլուխների շարունակությունը կազմող հզոր մարմիններն իրար վրայով
անցնելով՝ հպվում են կիսագնդին և, արդեն քարի վերին մասում երկրորդ գալարը
տալով՝ սրածայր պոչով ձգվում են մինչև քարի ուղղահայաց եզրերը:
Վիշապները պատկերված են հարթաքանդակի եղանակով, իրականացված են առանց
մանրամասների ընգծման, բայց խոսուն ու արտահայտիչ են, և թվում է՝ աչքերից
հուր է ցայտում:
Կիսաշրջան-կիսագնդի առկայությունը պատկերային համակարգում վերջինիս զինանշանային հաստատումն է:
Զինանշանի կոնկրետ պատկանելիությունն անհայտ է: Մուտքի բարավորի
աջակողմյան հենարան քարին փորագրված արձանագրությունից պարզվում է, որ
վիշապներով զինանշանը 1501 թվականին ձևավորել է Մանվել քարգործը:
Ստեփանոս եպիսկոպոսի զինանշանը: Բերդի տարածքում շարաքարի երկու բեկորների վրա քանդակված է դիմահայաց, ճանկող արծիվ:
Արծիվը կիսաբաց թևերի եզրերով, հզոր պոչով հենված է գետնին և ճանկերով
ողնաշարաջարդ է անում ինչ-որ կենդանու (վերջինս թեև ամբողջովին ջարդոտված
է, բայց, ամենայն հավանականությամբ, գառ է): Արծվի գլուխն, ըստ պահպանված
մասի, եղել է կլոր, մարմնի վերնամասն ու կուրծքը ձևավորված են իրար վրա
շարված եռաշար ռմբափոսիկներով: Թևերի մնացած հատվածները ձևավորված են
եռաշարք ուղղահայաց զուգահեռ փոսիկներով, իսկ ոտքերը՝ զուգահեռ բարակ
գծերով: Զինանշանն իրականացված է կլոր քանդակի եղանակով:
Արծվապատկեր զինանշանը երեք կողմից առնված է երկաթագիր արձանագրության
շրջանակի մեջ: Ահա այն, <<Ստեփանոս եպիսկոպոս նկարող յիշեցեք, ի թվին
ՋԾ (1501թ.)>>:
Արձանագրությունից պարզ չէ, թե ով է այս Ստեփանոս եպիսկոպոսը: Հնարավոր
է, որ այս Ստեփանոս եպիսկոպոսը 1501 թվականին հաստատվել է Առինջի բերդում,
նորոգել բերդը, այստեղ գտնվող եկեղեցին, կառույցները և փորագրել է տվել
բերդի վիշապներով և իր՝ ճանկող արծվի զինանշանները:
<<Հայկական իշխանական զինանշանները>> գրքից, էջ 89-91
