Կրկնում եմ իմ YAN /ՅԱՆ/-ի մասին գրառումը և
տեղեկացնում իմ ընկերներից բոլոր նրանց ում ազգանունը կմնա IAN երեք օրից
հետո կհեռացնեմ ՛՛ֆեյսբուքյան՛՛ ընկերությունից...
՛՛YAN՛՛/՛՛ՅԱՆ՛՛/ -Ի ՄԱՍԻՆ ԻՄ ՍԻՐԵԼԻ ԱԶԳԱԿԻՑՆԵՐ, ԻՄ ՍԻՐԵԼԻ ՀԱՅԵՐ
Երկար ժամանակ մտորում էի. գրել այս նկատառման մասին, թե՝ չգրել: Ի վերջո հաղթեց գրելու պահանջը: Դարեր շարունակ հայը աշխարհի կողմից ճանաչվել է իր ազգությունը կերտող ՛՛յան՛՛
մասնիկով, որ ավելանալով անունի վերջում միանգամից շեշտել է տվյալ անձի
հայ լինելը: Արդեն Պատմահայր Խորենացին գիտի Հայկյան-Հայկազյաններին,
Երվանդյաններին, Արտաշեսյան ներին, Մամիկոնյաններին, Սրվանձտյաններին,
հետագա դարերի պատմիչները՝ Զաքարյաններին, Հեթումյաններին, Վաչուտյաններին,
Օրբելյաններին, Պռոշյաններին, Համազասպյաններին: Իսկ 18-19-րդ դարերից
սկսած գրեթե բոլոր հայերը իրենց ինքնությունը ձևակերպեցին ՛՛յան՛՛
վերջածանցով: Իհարկե հայկական միջավայրում առկա են ՛՛ունի՛՛ վերջածանցով
տոհմեր /Բագրատունի, Գնթունի, Հավնունի, Պահլավունի/, ՛՛ենց՛՛ վերջածանցով
տոհմեր /Հոնենց/, ՛՛ունց՛՛ վերջածանցով տոհմեր /Բակունց/, ՛՛լի՛՛
վերջածանցով տոհմեր /Օրբելի/: Բայց այս ազգություն կերտող ձևերը ընդհանուրի
մեկ տոկոսից ավելի չեն: Մնացյալ բոլոր հայերին աշխարհում գիտեն ՛՛յան՛՛
անվանավերջով: Այդ ՛՛յան՛՛-ը փաստորեն հայոց այցեքարտն է, հայոց հիմնական
դիմելաձևը, հայոց ինքնության առհավատչյան: Այդ ՛՛յան՛՛-ը այս պահին հայ
ազգի մտավոր - աննյութական մշակութային սեփականությունն է:
Հայկական ՛՛յան՛՛-ը անգլերեն ներկայացնելիս մեկ գրելաձև ունի՝ ՛՛yan'':
Բայց նայեք հենց այստեղ՝ ՛՛ֆեյսբուքյան՛՛ հայերի ազգանուններին: Հինգից
մեկը ներկայանում է ՛՛ian՛՛-ով: Այդպես է Հայաստանի ներկայացուցիչների
դեպքում, իսկ Սփյուռքում ծնվածների դեպքում հարյուրից մեկն է ՛՛yan''-ը
կրում որպես ազգանվան բաղադրիչ: Հիմնականում ՛՛ian՛՛-ն են:
Սիրելի
հայեր, եթե անգլերենում բացակայեր մաքուր ՛՛y՛՛ տառը, իհարկե, ՛՛i՛՛ տառի
օգտագործումը հասկանալի կդառնար: Բայց չէ, որ ՛՛y՛՛-ն կա: Այդ դեպքում
ինչու եք ձեր չքնաղ ազգանունը աղավաղում: Մի անգամ լրջորեն նայել եք ձեր
անգլերեն գրված ազգանունին: ՛՛i՛՛-ով գրված ձեր ազգանունով դուք արդեն հայ
չեք: Հավատացած եղեք այդ ազգանունով դուք մարդ եք, աշխարհաքաղաքացի, բայց
ոչ հայ:
Եվ հենց այդ են ուզել մեր բոլոր ժամանակների թշնամիները՝
բյուզանդացիք, արաբները, մոնղոլ-թաթարները, թուրքերը, և հատկապես ռուսները:
Այո, նրանք էին, որ ընդհանրապես արգելում էին ՛՛յան՛՛-ը և դրա փոխարեն
պարտադրում էին իրենց ՛՛ով՛՛-ը: Եվ եթե չլիներ 19-րդ դարի կեսերից սկսված
ազգային-ազատագրական շարժումը հիմա ոչ մենք կլինեինք որպես հայ ազգ, ոչ էլ
մեր ՛՛յան՛՛ ազգանունը: Հիմա մեզ ՛՛ազատություն՛՛ բերած ռուսների հանգույն
մենք ռուսացած ՛՛ով՛՛-եր կլինեինք:
Սա իմիջիայլոց: Հիմա դառնանք
՛՛i՛՛-ին: Այս տառադարձումը ուղղակի կործանարար է: Սրանով մենք կորցնում
ենք մեր ինքնությունն ու մեր ազգային պատկանելությունը:
Հայաստանի
հայեր, դարձի եկեք: Վերականգնեք ձեր ազգանունները ՛՛ֆեյսբուքյան՛՛ այս
տարածքում, առավել ևս, որ ձեր անձնագրերում ձեր ազգանունը բացարձակ ճիշտ է
ներկայացված՝ ՛՛yan''-ով:
Սփյուռքում բնակվող հայրենակից հայեր,
դադարեք թշնամու ցանկացած ձևով ձեր ազգանունը աղավաղել և ձեր անձնագրերում
՛՛ian՛՛-ը դարձրեք ՛՛yan'', այլապես ՛՛ian՛՛ վերջածանց-ազգանունով ձեր
զավակները մեկ-երկու սերունդ հետո ոչ միայն լեզուն կկորցնեն, այլ նաև իրենց
/ձեր/ ազգային արմատները /գոնե ՛՛yan''-ով ստիպված կլինեն մեկ-մեկ հիշել
իրենց ազգային պատկանելությունը/: Վերականգնեք ձեր ազգանվան ՛՛yan''-ը:
Ձեր Տիգրան ՊԵՏՐՈՍՅԱՆՑ
Karen A. SimonianՅարգելի
բարեկամ Տիգրան Պետրոսեանց… Ձեր հրապարակումները հետաքրքիր են եւ
ուսանելի։ Միշտ էլ գոհունակութեամբ եմ կարդում, քանի որ դրանք պարզաբանում
են խնդիրներ, որպիսիք հասարակութեան գերակշռող հատուածին անյայտ են… Ձեր այս վերջնագրային սպառնալիքով նկատառումը, սակայն, ցաւալի մի թիւրիմացութեան հետեւանք է։ Ժամանակին,
երբ դեռ վստահ էի, թէ Սուրբ Մեսրոպ վարդապետ Մաշտոցի Այբուբենը եւ մեր
լեզուի ուղղագրութիւնը ճիշտ այնպիսին է, ինչպէս սովորեցրել են դպրոցում,
հաճախ եմ գայթել եւ դրանց ցաւը հիմա եմ զգում… Իբրեւ մնացորդային ցաւի
հետեւանք, իբրեւ ներքին մի ամօթ… Բայց անցնեմ բուն նիւթին… Դուք
գրել էք «Դարեր շարունակ հայը աշխարհի կողմից ճանաչվել է իր ազգությունը
կերտող ՛՛յան՛՛ մասնիկով, որ ավելանալով անունի վերջում միանգամից շեշտել է
տվյալ անձի հայ լինելը: Արդեն Պատմահայր Խորենացին գիտի
Հայկյան-Հայկազյաններին, Երվանդյաններին, Արտաշեսյաններին,
Մամիկոնյաններին, Սրվանձտյաններին, հետագա դարերի պատմիչները՝
Զաքարյաններին, Հեթումյաններին, Վաչուտյաններին, Օրբելյաններին,
Պռոշյաններին, Համազասպյաններին: Իսկ 18-19-րդ դարերից սկսած գրեթե բոլոր
հայերը իրենց ինքնությունը ձևակերպեցին ՛՛յան՛՛ վերջածանցով: Իհարկե
հայկական միջավայրում առկա են ՛՛ունի՛՛ վերջածանցով տոհմեր /Բագրատունի,
Գնթունի, Հավնունի, Պահլավունի/, ՛՛ենց՛՛ վերջածանցով տոհմեր /Հոնենց/,
՛՛ունց՛՛ վերջածանցով տոհմեր /Բակունց/, ՛՛լի՛՛ վերջածանցով տոհմեր
/Օրբելի/: Բայց այս ազգություն կերտող ձևերը ընդհանուրի մեկ տոկոսից ավելի
չեն: Մնացյալ բոլոր հայերին աշխարհում գիտեն ՛՛յան՛՛ անվանավերջով: Այդ
՛՛յան՛՛-ը փաստորեն հայոց այցեքարտն է, հայոց հիմնական դիմելաձևը, հայոց
ինքնության առհավատչյան: Այդ ՛՛յան՛՛-ը այս պահին հայ ազգի մտավոր -
աննյութական մշակութային սեփականությունն է»։ Անշուշտ Դուք վրիպել էք… Մինչեւ
1922 թուականը աշխարհում որեւէ հայկական ազգանուն ՉԻ ԱՒԱՐՏՈՒԵԼ «յան»-ով։
Քանի որ պատկանելութիւն ցոյց տուող այդ վերջաւորութիւնը նախ եղել է «ԵԱՆՑ»,
ինչը եւ մինչեւ օրս էլ գործածւում է տարբեր շրջանների խօսակցական լեզուի
մէջ։ «ՍերոբԵՆՑ Յակոբ», «ՍիմոՆԵՆՑ Կարէն»։ Իսկ սրանց ԳՐԱԿԱՆ լեզուի ձեւերը
եղել են «ՍերոբԵԱՆՑ Յակոբ», «ՍիմոնԵԱՆՑ Կարէն»… Երբ
ռուսական նուաճումից յետոյ կատարեցին հայերին ռուսացնելու առաջին քայլը,
ապա անհրաժեշտ եղաւ բացի տոհմի անունից (ազգանունից), նաեւ հայրանունը… Ես
բերում եմ յայտնի օրինակ. Михаил Лазаревич Налбандов, որ հայերէն գրւում
էր ոչ թէ Միխայիլ Լազարեւիչ Նալբանդով, այլ նախ՝ ՄԻՔԱՅԷԼ, ազգանունը՝
ՆԱԼԲԱՆԴԵԱՆ, իսկ հայրանո՞ւնը… Հայրանունը՝ ՂԱԶԱՐԵԱՆՑ։ Այսինքն՝ Միքայէլ
ՂազարԵՆՑ (ԵԱՆՑ) Նալբանդեան։ Բայց հայերի մէջ ընդունուած չէ հայրանունը նշելը, ինչպէս նաեւ բաղաձայներից յետոյ «յ» գրելը ԽԵՂԱԳՐՈՒԹԻՒՆ Է։ Հետեւաբար ես մնում եմ Սիմոնեանց Կարէն կամ ինչպէս այսօր՝ ՍԻՄՈՆԵԱՆ եւ ոչ երբէք ՅԱՆ, որ հայերէնի ուղղագրութեան շատ կոպիտ վրիպակ է։ Ես
խնդրում, որ մեր ընթերցողները բացեն Մովսէս Խորենացու «Հայոց Պատմութիւն»
նախադեկրետային ուղղագրութեամբ աշխարհաբար հրատարակութիւնը։ Այնտեղ ոչ ոք
եւ ՈՉ ՄԻ ՀաՅկՅան, ՕրբելՅան, կամ ԱրտաշէսՅան չեն գտնի… Այսպիսով,
յարգելի բարեկամ, թիւրիմացութիւնը ծնունդ է առել սաւոկային
խեղագրութիւնից, որ համառօրէն պահպանել են փորձում «անկախ» Հայաստանի
թերուս դոկտորից մինչեւ կիսագրագէտ չեկիստը… Իսկ միջանկեալը ընդհանրապէս
հայերէն չգիտէ… Ինչ
վերաբերում է «հայրենասիրական» այն դրսեւորումին, թէ աշխարհում մեզ չեն
ճանաչի իբրեւ հայ, ապա, օրինակ ինձ՝ բնաւ չի անհանգստացնում այդ
հանգամանքը։ Երկու պատճառով։ Առաջին.
այն երկրների մէջ (իսկ դրանք շատ են), որոնց լեզուներով թարգմանուել են իմ
գրքերը, ինձ դժբախտաբար ճանաչում են իբրեւ հայ գրողի։ Երկրորդ.
ասացի, դժբախտաբար, քանի որ ես հայ գրող չեմ։ Հայաստանի մէջ պաշտօնապէս
այդպիսի գրող չկայ։ Կարէն Ա.Սիմոնեանը գոյութիւն չունի նաեւ հասարակութեան
պաշտօնական գիտակցութեան մէջ։ Այս
մասին գրում եմ մեծագոյն գոհունակութեամբ, քանի որ իմ օտար հրատարակիչներն
ու ընթերցողները ինձ ճանաչելով իբրեւ հայ գրողի, փաստօրէն ամօթալի դէպքեր
են եղել, որ ինձ քիչ է մնացել շփոթեն պաշտօնական Հայաստանի պաշտօնական
գրողների եւ պաշտօնական հասարակութեան հետ, որոնց հետ ես որեւէ առնչութիւն
չունեմ արդէն երկու տասնամեակից աւելի։ Այնպէս
որ, յարգելի բարեկամ Տիգրան Պետրոսեանց, հէնց հիմա ինձ հանէք Ձեր
շրջանակից, քանի որ Հայերէնի Այբուբենը, Հայերէնի Ուղղագրութիւն եւ
Հայերէնի Կետադրութիւնը ես երբէք չեմ դարձնի սաւոկային սոցիալիստական՝ ըստ
Վլադիմիր Լենինի «Ուղղագրութեան մասին դեկրետի»։
