Սինան փաշան (Սինան Մեծ, Խոջա Սիմար Սինան) (ծն. 09. 05. 1490թ.,
Արևմտահայաստան, Կեսարիա, գյուղ Աղրնաս - 08. 06. 1588թ., Կոստանդնուպոլիս)
թուրքական ռազմական գործիչ է, աշխարհում առաջին հայազգի գեներալը:
1502թ. ավարտել է Կ. Պոլսի քրիստոնեական դպրոցը: 1503-1510թթ-ին սովորել է
զինվորական դպրոցում: Այս դպրոցն ավարտելուց հետո քրիստոնեական ծագում
ունեցող ենիչերական զորամասում նշանակվել է սակրավոր սպա: Մասնակցել է 1524
թ-ի Բալկանյան և 1534 թ-ի Բաղդադի պատերազմերին: Կառուցել է կամուրջներ,
պաշտպանական շինարարություններ, ռազմական ճանապարհներ: Այս արվեստում հասել
է կատարելության և 1539 թ-ին նշանակվել օսմանյան սուլթանության գլխավոր
ճարտարապետ: Ռազմական կառույցների հետ միասին հիսուն տարում Թուրքիայում
կառուցվել է շուրջ 360 շինություն (131 մեծ ու փոքր մզկիթ, 55 մեդրեսե
/դպրոց/, 19 դամբարան, 7 գրադարան, 14 իմարաթ, 3 հոսպիտալ, 8 կամուրջ, 5
կամուրջ-ջրանցույց, 17 իջևանատուն, 31 պալատ, 35 բաղնիք, բազում պահեստներ և
այլ շինություններ): Կառույցներ ունի Սարաևոյում (մզկիթ, 1531թ.),
Եվպատորիայում (Ջումա Ջամի մզկիթ, 1552թ.), Բիտոլայում (Հայդար Կադի ջամիյա
մզկիթ, 1561թ.), Դամասկոսում (Տակիա Սուլեյմանիյե մզկիթ, 1554թ.),
Վիշեգրադում (Մեհմեդ փաշա Սոկոլովիչի կամուրջը Դրինա գետի վրա, 1571թ.):
1569-75թթ-ին Ադրիանապոլիսում կառուցած Սելիմիյե մզկիթը համաշխարհային
ճարտարապետության հայտնի օսմանյան ճարտարապետության գլուխգործոց է: Իր շինություններով դարձել է 5-7-րդ դարերի
հայ-բյուզանդական գմբեթաշինության ավանդույթները շարունակող մեծագույն
վարպետ: Վայելել է օսմանյան տիրակալների անվերապահ վստահությունը և այն
ծառայեցրել է ազգակից հայերին: 1573թ-ին սուլթան Սելիմ Երկրորդի հրամանով
Կեսարիայի հայերը ենթարկվել են բռնի տեղահանության և տարվել Կիպրոս կղզի:
Հայերի տեղահանությունը կանխելու նպատակով Սինան փաշան դիմել է Սուլթանին:
Վերջինս ընդառաջելով գլխավոր ճարտարապետին՝ հրամայել է նրա ազգականներին
ներում շնորհել և չտեղահանել: Այդ հրամանագիրը բարեբախտաբար պահպանվել է և
1930 թ-ին նախ հրատարակվել է թուրքերեն, ապա թարգմանվել նաև հայերեն: http://hay-geni-haxtanak.blogspot.com/2013/03/blog-post_6716.html
Հայաստանի Առաջին Հանրապետության բանակի հրետանու գեներալ-մայոր (մարտ, 1919թ.)
Քրիստափոր (Խաչատուր) Գերասիմի
Արարատյանը (ծն. 18.06.1876թ., ք. Նալչիկ - 10.12.1937թ., Երևան,
խորհրդային բռնության զոհ, գնդակահարվել է Երևանի մերձակա Ավանի ձորում՝
ներկայիս գազանանոցի տարածքում), Հայաստանի առաջին Հանրապետության բանակի
ռազմական գործիչ է: 1892թ. ավարտել է Թիֆլիսի կադետային կորպուսը, 1896թ.՝
գերազանցությամբ՝ Պետերբուրգի Միխայլովյան հրետանային ուսումնարանը, 1914թ.
՝ Ցարսկոյե Սելոյի սպայական դպրոցը, 1926թ.՝ Մոսկվայի Մ.Վ. Ֆրունզեյի
անվան ռազմական ակադեմիային կից բարձրագույն հրամկազմի դասընթացը՞ 1896թ-ին
ծառայությունն սկսել է Թիֆլիսի մոտ գտնվող Կոջորիի Կովկասյան հրետանային
բրիգադում: 1905-1906 թթ-ին կամավոր ծառայել է Արևելքում և մասնակցել
1904-1905թթ-ին ռուս-ճապոնական պատերազմին, աչքի ընկել Սիպի Հայի և
Խերուսիի ճակատամարտերում: 1914-1917թթ. Առաջին համաշխարհային պատերազմին
մասնակցել է Արևմտյան ռազմաճակատում, եղել է 21-րդ հրետանային բրիգադի 1-ին
հրետանային մարտկոցի հրամանատար, ապա՝ շտաբային սպա, ռուսական հրետանային
առաքելության դիրքերում տեղակայված ռումինական հրետանու տեսուչ: Ռուսաստանի
կայսեր տապալումից հետո ռումիններից առաջարկ է ստացել գեներալի աստիճանի
շնորհումով ծառայել նրանց բանակում, որից հրաժարվել է: 1918թ-ի հունվարին
Թիֆլիսում հանդիպել է ռուս-ճապոնական ռազմաճակատից հայտնի գեներալ-մայոր
Թովմաս Նազարբեկյանին և նրա առաջարկով նշանակվել նորաստեղծ Հայկական
առանձին բանակային կորպուսի հրետանային բրիգադի հրամանատար: 1918թ-ի մայիսի
22-27-ին մասնակցել է Սարդարապատի հերոսամարտին: Հայաստանի Հանրապետության
կազմավորումից հետո ծառայել է ՀՀ զինված ուժերում: 1918թ-ի օգոստոսի 9-ին նշանակվել է Հայկական առանձին
դիվիզիայի հրետանային բրիգադի հրամանատար: 1919թ. մարտին ստացել է հրետանու
գեներալ-մայորի աստիճան և նշանակվել Հայաստանի Հանրապետության զինվորական
նախարար (մինչև 1920թ. մայիսը): Այս շրջանում հայկական զինուժի թվակազմն
աճել է, հայկական ռազմամիավորումների ջանքերով Հայաստանին են միացվել
Թուրքիայի կողմից
բռնազավթված
տարածքները, ճնշվել են Հայաստանում թուրք-թաթարական ազգաբնակչության
հակահայկական շարժումները: Նախարարի պարտականությունից ազատվելուց
անմիջապես հետո նշանակվել է ՀՀ զինված ուժերի հրետանու վարչության պետ: Այս
պաշտոնում ակտիվ մասնակցություն է ունեցել հայ-թուրքական պատերազմին,
մասնակցել է Կարսի ճակատում ծավալված մարտական գործողություններին: Գերի է
ընկել թուրքերին Կարսի զ
... Читать дальше »
Ռուսական բանակի գեներալ-մայոր (22,08,1917թ.)
Հայաստանի Առաջին Հանրապետության բանակի գեներալ-լեյտենանտ (28,05,1919թ.)
ՀՀ բանակի ռազմական խորհրդի անդամ (24.04.1919թ.)
Մովսես Բաբայի Սիլիկյանը (Սիլիկով) (ծն.
14,09,1862թ., Ելիզավետապոլի նահանգ, Նուխիի գավառ գ. Վարդաշեն -
10,12,1937թ., խորհրդային բռնության զոհ, գնդակահարվել է Երևանի մերձակա
Ավանի ձորում, ներկայիս գազանանոցի տարածքում) ռուսական և հայկական
բանակների ռազմական գործիչ է, հայ-գրիգորյանական: 1882 թ. ավարտել է
Մոսկվայի 2-րդ զինվորական գիմնազիան, 1884 թ. 3-րդ Ալեքսանդրովյան
զինվորական ուսումնարանը, 1904 թ.՝ Սպայական հրաձգային դպրոցը:
Ծառայությունը բանակում սկսել է 1884թ-ի օգոստոսի 14-ին: Հիմնականում
ծառայել է Կովկասյան զինվորական օգրուգում: Եղել է վաշտի, գումարտակի
հրամանատար: 1914թ-ին նշանակվել է Երևանի զինվորական պարետի օգնական, 1915
թ-ին՝ 8-րդ գնդի հրամանատար, 1916 թ-ին՝ Վանի զորախմբի հրամանատար: Աչքի է
ընկել Մուշի, Բիթլիսի գրավման, Էրզրումի գրոհի ժամանակ: Էրզրումի գրավումից
հետո նշանակվել է Էրզրումի պարետ: 1911թ-ի հունիսի 25-ին արժանացել է
գնդապետի կոչմանը, 1917թ-ին օգոստոսի 22-ին՝ գեներալ-մայորի աստիճանի: 1918
թ-ի հունվարին նշանակվել է Հայկական բանակային կորպուսի 1-ին հրաձգային
դիվիզիայի, ապա՝ Երևանյան զորախմբի հրամանատար: Սիլիկյանի հմուտ
ռազմավարությամբ թուրքական զորամասերը ջախջախիչ հարված են ստացել
Սարդարապատի մատույցներում և Ապարանում, ու կասեցվել է նրանց հարձակումը
Երևանի ուղղությամբ: 1919թ-ին նշանակվել է Գավառի տարածաշրջանայի ճակատի
հրամանատար, 1920թ-ի աշնանը՝ Կարս-Ալեքսանդրապոլի ճակատի ընդհանուր
հրամանատար և փարձել է կանգնեցնել առաջացող թուրքերին, սակայն այդ նրան չի
հաջողվել: 1921թ-ի հունվարին աքսորվել և բնակություն հաստատել
Դոնի-Ռոստովում: Խորհրդային բռնաճնշիչ մեքենան հաջորդ բոլոր տարիներին
հանդիպել է անվանի զորավարին: 1927թ-ին և 1935թ-ի նոյեմբերին նա
ձերբակալվել է, սակայն հանցանքների ապացուցված չլինելու պատճառով ազատ
արձակվել: Պարգևատրվել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության՝ Գեորգիևյան խաչի
1-ին (18,11,1918թ.), Ցարական՝ Սուրբ Ստանիսլավի 2-րդ (1910թ.) աստիճանի
շքանշաններով:
Ռուսական բանակի գեներալ-մայոր (30.08.1917թ.)
ՀՀ Առաջին Հանրապետության բանակի գեներալ-լեյտենանտ (1919թ.)
Հակոբ (Յակով) Գերասիմի Բագարատունին (ծն. 25.08. 1879թ.. Վրաստան, ք.
Ախալցխա - 23.12.1943թ., Անգլիա, Լոնդոն) ռուսական բանակի ռազմական և
պետական գործիչ է: 1898 թ. ոսկե մեդալով ավարտել է Թիֆլիսի արական
գիմնազիան, ապա՝ Կիևի առաջին ռազմական ուսումնարանը: Մասնակցել է 1905թ.
ռուս-ճապոնական պատերազմին: 1907թ. ավարտել է Գլխավոր շտաբի Նիկոլաևյան
ակադեմիան: 1908-1914թթ-ին ծառայել է Թուրքեստանյան զինվորական օկրուգում:
Կատարել է ռազմա-քաղաքական և հետախուզական կարևոր հանձնարարություններ
Իրանում, Մոնղոլիայում, Տիբեթում, Կորեայում, Աֆղանստանում, Միջինասիական
Բուխարա, Կաշգար, Կուշկա, Մերվ, Տաշքենդ քաղաքներում: Տաշքենդում
բացահայտել է պանթուրքական էմիսարների դավադրությունը: Ակտիվորեն մասնակցել
է Առաջին համաշխարհային պատերազմին: Եղել է դիվիզիայի, ապա՝ բրիգադի շտաբի
պետ: 1917թ-ի փետրվարից ծավալել է ակտիվ հասարակական-քաղաքական
գործունեություն: 1917թ-ի հուլիսի 12-ին նշանակվել է Պետրոգրադի զինվորական
օկրուգի գլխավոր շտաբի պետ, օգոստոսի 30-ին ստացել է գլխավոր շտաբի
գեներալ-մայորի աստիճան: Գեներալ Լ. Տիգրանյանի և Հ. Զավրյանի հետ կազմել է
Հայկական կորպուսի կազմակերպման ծրագիրը: 1917թ-ի նոյեմբերին նշանակվել է
նորաստեղծ Հայկական կորպուսի հրամանատար, սակայն ոչ մի ճանապարհով չի
կարողացել հասնել Հայաստան: 1918թ-ի գարնանը գեներալ Ի.Ս. Բաղրամյանի հետ ղեկավարել
է Բաքվի հայության պաշտպանությունը: Բաքվի կոմունայի անկումից հետո,
1918թ-ի հունիսի 31-ից մինչև սեպտեմբերի 15-ը, եղել է Կասպիական նավատորմի
կենտրոնական կոմիտեի (Ցենտրոկասպիի դիկտատուրա) ռազմածովային կոմիսար:
1919թ-ի փոտրվարին Ավետիս Ահարոնյանի և Պողոս Նուբարի կողմից նշանակվել է
Հայկական միացյալ ռազմական առաքելության պետ (որի կազմում էր նաև
Անդրանիկը), ապա մինչև 1920 թ-ի վերջը գործել է ԱՄՆ-ում: 1920 թ-ի
նոյեմբերին նշանակվել է Հայաստանի Առաջին հանրապետության դեսպան
Անգլիայում: Մասնակցել է 1921 թ-ի Լոնդոնի և 1923 թ-ի Լոզանի
կոնֆերանսներին: Պարգևատրվել է Սուրբ Գեորգի 4-րդ, 3-րդ, սուրբ Ստանիսլավի
3-րդ (1905թ.), 2-րդ, Սուրբ Վլադիմիրի 4-րդ, 3-րդ, Սուրբ Աննայի 4-րդ
(1905թ.), 3-րդ, 2-րդ, Բուխարայի Ոսկե աստղի 3-րդ (1914թ.) աստիճանի
շքանշաններով:
Այս պահին
համացանցում տեսնելով «Տիգրան Մեծ» շքանշանի պատկերը լցվեցի հպարտությամբ և
ինձ աշխարհի երջանիկ մարդը զգացի: Եվ այդ ամենն այն պարզ պատճառով, որ այդ
շքանշանը համարում եմ իմ զավակը: «Տիգրան Մեծ», «Վարդան Մամիկոնյան»
շքանշանների ստեղծման գաղափարը, այդ գաղափարի իրականացման
նամակ-հիմնավորումի պատրաստումը ՀՀ պաշտպանության նախարարին, ստեղծման
սկզբնական նկարագիրը, գունային լուծումները, շքանշանների վրայի թանկարժեք
քարերի քանակն ու տեղադրությունը, շքանշանների նկարագիրն ու
կանոնադրությունը բացառապես իմ՝ Տիգրան Պետրոսյանցիս հեղինակային
մենաշնորհն է /իհարկե ձևավորման-ամբողջացման մնացյալ աշխատանքները
կատարեցին նկարիչ-դիզայներները/: Այս շքանշանները շնորհվում են
Հայաստանի Հանրապետությանը մատուցած բացառիկ ծառայությունների համար:
«Տիգրան Մեծ», «Վարդան Մամիկոնյան» շքանշաններով պարգևատրվում են Հայաստանի
Հանրապետության պետական գործիչները, զինված ուժերի և այլ զորքերի
բարձրագույն հրամանատարական կազմի զինծառայողները, ինչպես նաև Հայաստանի
Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զորամասերը: «Տիգրան Մեծ» շքանշանը կրում են կրծքի աջ կողմում, շքանշանների առկայության դեպքում` դրանցից առաջ:
«Վարդան Մամիկոնյան» շքանշանը կրում են կրծքի աջ կողմում, «Տիգրան Մեծ»
շքանշանից հետո կամ դրա բացակայության դեպքում՝ այլ շքանշաններից առաջ:
Մեծ
ոգևորությամբ ծանոթացա Մանկավարժական համալսարանի «Գրական ստուդիայի»
աշխատանքներին ու ուսանող ստեղծագործողների գործերին: Իմ լավագույն
բարեկամներ , գրչության նվիրյալներ Տիգրան Պետրոսյանցն ու Աբգար Ափինյանը,
հիրավի, ազգանպաստ գործ են ձեռնարկել, որովհետև որքան էլ զավեշտի մեր
ժամանակաշրջանում ոմանց ջանքերով խեղաթյուրվել է մեր արժեհամակարգը, ամեն
դեպքում յուրաքանչյուր թե ներկա , թե ապագայի ազնիվ դպիր տաս ,քսան...հարյու՜ր զինվոր արժե:
Ես հուրախությամբ ընթերցեցի բոլորի ստեղծագործությունները: Իմ մոտ
գրանցեցի նրանց՝ Գոռ Բակումյանի, Արտյոմ Թաքիյանի, Սերինե Հովհաննիսյանի,
Էվելինա Միրզոյանի, Լիլիթ Ավագյանի, Մելինե Սիմոնյանի, Արարատ Խաչատրյանի,
Շուշանիկ Նահապետյանի, Հասմիկ Չախալյանի, Հրաչյա-Ժորա Հակոբյանի, Էմմա
Ղայթանջյանի, Ռեգինա Ճաղարյանի, Հրաչյա Պետրոսյանցի, Սերվեն Խաչատրյանի,
Անուշ Միքայելյանի ...անունները և այսուհետ անպայման կհետևեմ նրանց հետագա
ստեղծագործական որոնումներին ու հաջողություններին: Ջահելներ ջան, գրչի
աշխարհը ճշմարտության անընդմեջ պայքարի հրապարակն է: Այն հեշտ չի
լինում,դաժան պայքար է սպասվում ձեր սերնդին, որովհետև, կրկնում եմ,
համաընդհանուր խեղաթյուրվել է մեր ԳՈՅԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԸ: Դուք ձեր
ապրելու, ծաղկելու, արարելու իրավունքի ձեռք բերմամբ էլ , բնականաբար,
կհաստատեք ձեր սերնդի ու հայ ժողովրդի շարունակելիության պայմանը: Կլինեն,
ավագներից կլինեն «թարս» ոտքի վրա արթնացածներ, ովքեր մոռացած իրենց
որոնումներն ու ինքնահաստատման ճանապարհի ողջ փորձարկումները, ձեզնից
կպահանջեն միանգամից Չարենցին ու Սևակին համարժեք դիապազոն: Այնինչ
գրականությունը, մասնավորապես հայ գրականությունը ևս տարրական դասարանի
այբուբենից սկսված հասնում է ակադեմիական բարձունքների: Այդ ամենը գրելուն,
ստեղծագործելուն զուգահեռ անպայման պետք է ուսումնասիրել:Կլինեն նաև
այնպիսի «ավագներ», ովքեր համոզված, որ իրենք այլևս երբեք չեն հասնի
դասական արժեքների մակարդակին և իրենց չնչին գոյությունը մեր ներկա գրական
անդաստանում ապացուցելու , արդարացնելու համար ձեզ ևս կփորձեն խեղաթյուրել
կեղծ արժեքների փայլունությամբ և հեշտությամբ: Իհարկե, ապակու փայլը և
ադամանդի շողանքը դուք պարտավոր եք տարբերելու: Իսկ ադամանդը, գիտեք,
դժվարությամբ է մշակվում: Եվ դուք պիտի խիզախեք, պարտավոր եք խիզախելու
դեպի թումանյանական անհունությունը, չարենցյան վիհերն ու սևակյան
ճկունությունը....Առանց խիզախման էլ ի՞նչ երիտասարդություն.... Բարի
ճանապարհ Ձեզ: Կանաչ ճանապարհ Ձեզ... Շնորհակալությունս Աբգար Ափինյանին և Տիգրան Պետրոսյանցին՝ այս հրաշք երիտասարդությանը համախմբելու համար:
... Читать дальше »
Այսօր Մանկավարժական համալսարանի երրորդ մասնաշենքում բացվեց
ժամանակակից ընթերցասրահ, որի հանդիսավոր բացմանը ներկա էին բուհի ռեկտոր
Ռուբեն Միրզախանյանը,
Հայաստանում «Ռոսսոտրուդնիչեստվո» Դաշնային գործակալության ղեկավարի
տեղակալներ, ՀՀ-ում Ռուսաստանի Դաշնության դեսպանատան առաջին քարտուղարներ
Մարկ Կալինինը, Իգոր Կուսովը, կրթական ծրագրերի ղեկավարի տեղակալ Նատալյա
Երյոմենկոն, Հայաստանում ռուսաց լեզվի կրթալուսավորչական ծրագրերի Ռուսական
ուսումնամեթոդական կենտրոնի համակարգող Սոնա Սարաջյանը, ինչպես նաև
Մանկավարժական համալսարանի պրոֆեսորադասախոսական կազմը, ուսանողներ:
Ներկաներին
ողջունեց համալսարանի ռեկտոր, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր
Ռուբեն Միրզախանյանը, ով ուսանողների և դասախոսների անունից
շնորհակալություն հայտնեց հյուրերին՝ Մանկավարժական համալսարանին շուրջ 770
միավոր գիրք նվիրելու համար. «Համալսարանի հզորությունը որոշվում է նրա
գրադարանով: Ընթերցասրահին նվիրած ռուս գրականության հատորյակները բուհի
համար անգնահատելի նշանակություն ունեն. գիրքը մնայուն և հզորագույն արժեք
է»:
«Գիրքն
ունի իր առանձնահատուկ, անբացատրելի հմայքն ու հետաքրքրությունը».
վստահեցրեց ռեկտորը՝ կոչ անելով ուսանողներին և դասախոսներին օգտվել
ընթերցասրահի բոլոր հնարավորություններից:
Ընթերցասրահի
բացման առթիվ ներկաներին շնորհավորեց նաև «Ռոսսոտրուդնիչեստվո» Դաշնային
գործակալության ղեկավարի տեղակալ, ՀՀ-ում Ռուսաստանի Դաշնության
դեսպանատան առաջին քարտուղար Մարկ Կալինինը. «Համալսարանի համար իսկական
տոն է նման ընթերցասրահի բացումը. այն կարծես մեդիակենտրոն լինի՝ հագեցած
ժամանակակից բոլոր հնարավորություններով»:
Անդրադառնալով
նորաբաց ընթերցասրահին՝ համալսարանի Գիտական գրադարանի տնօրեն Տիգրան
Պետրոսյանցը տեղեկացրեց, որ ընթերցասրահում կա մասնաշենքի ֆակուլտետների
մասնագիտական շուրջ 7500 միավոր գիրք, 11 համակարգիչ, գծային և օդային
գերարագ համացանց և տեխնիկակական այլ հնարավորություններ:
«Միայն
կարդացող մարդն ապագա ունի»,-հավելեց գրադարանի տնօրենը՝ միաժամանակ կոչ
անելով սիրել և խնամքով վերաբերվել բազում սերունդներ կրթող գրքերին:
Առաջիկայում նախատեսվում է Մանկավարժական համալսարանում բացել ևս մի քանի ընթերցասրահ:
Հայաստանում «Ռոսսոտրուդնիչեստվո» Դաշնային գործակալության ղեկավարի
տեղակալներ, ՀՀ-ում Ռուսաստանի Դաշնության դեսպանատան առաջին քարտուղարներ
Մարկ Կալինինը, Իգոր Կուսովը, կրթական ծրագրերի ղեկավարի տեղակալ Նատալյա
Երյոմենկոն, Հայաստանում ռուսաց լեզվի կրթալուսավորչական ծրագրերի Ռուսական
ուսումնամեթոդական կենտրոնի համակարգող Սոնա Սարաջյանը, ինչպես նաև
Մանկավարժական համալսարանի պրոֆեսորադասախոսական կազմը, ուսանողներ: 
«Գիրքն
ունի իր առանձնահատուկ, անբացատրելի հմայքն ու հետաքրքրությունը».
վստահեցրեց ռեկտորը՝ կոչ անելով ուսանողներին և դասախոսներին օգտվել
ընթերցասրահի բոլոր հնարավորություններից: 
